رودخانه های منطقه جنوب شرقی آناتولی
ترکیه
اگر تعطیلات در نورخورشید ، دریا و شن و ماسه را دوست ندارید و می خواهید جنبه های سنتی ترکیه را کشف کنید این مکان برای شما مناسب است. جنوب شرقی منطقه آناتولی ترکیه، از زمان نزول کتاب مقدس انجیل و حتی مدتها قبل از آن نقطه ی همگرایی تمدن ها بوده است. اکتشافات اخیر در تپه ی گوبکلی تپه منجر به ارزیابی مجدد کامل اولین سکونتگاه های انسانی شده است. رودخانه های قدرتمند فرات و دجله از اینجا می گذرند و هنوز هم در مکان های خاص سوریانی در ماردین و میدیات سروده هایی به زبان آرامی خوانده می شود. تابستان ها این منطقه طولانی و خشک است. از آنجا که این منطقه شرایط عالی برای کشاورزی را فراهم می کند، در حالی که غذاهای محلی را میل می کنید تعجب نخواهید کرد که بهترین کباب ها و سبزیجات، بخشی از زندگی روزمره اهالی این منطقه است.
منطقه آناتولی شرقی دارای منابع آب غنی است زیرا رودخانه های فرات، دجله ، چروخ ، ارس و قرعه از اینجا سرچشمه می گیرند و در کشورهای دیگر به دریا می ریزند.
سیستم رودخانه دجله - فرات یک سیستم رودخانه ای بزرگ در غرب آسیا است که به خلیج فارس می ریزد. رودخانه های اصلی دجله و فرات انشعابات کوچکتری دارند.
دو رود اصلی در این منطقه - فرات و دجله - در قلب تاریخ قرار دارند. رودخانه ها همانطور که محل ظهور اولین تمدنها، اولین روش نوشتار و اولین ادیان بشر بوده اند، میزبان بسیاری از اتفاقات مهم تاریخی نیز بوده اند.
برخی تمدن های بزرگ تاریخ بشریت در اینجا تکامل یافته و یا به اینجا آمده اند. این منطقه به علت انباشته شدن سطوح تأثیرگذار فرهنگی ، مذهبی و قومی، موزاییکی پیچیده و متشکل از مردمان مختلف را ایجاد کرده است.
رودخانه فرات
رود فرات یکی از طولانی ترین و از نظر تاریخی یکی از مهمترین رودخانه های آسیای غربی است. رود فرات ۲۸۰۰ کیلومتر طول دارد که ۱۲۶۳ کیلومتر آن در ترکیه واقع شده است. قره سو (با نام باستانی آرسانیاس) یا همان فرات غربی (۴۵۰ کیلومتر) و شهر مراد سو یا فرات شرقی (۵۵۰ کیلومتر) از منطقه ای به فاصله ۱۰ کیلومتری قصبه کبان در جنوب شرقی ترکیه سرچشمه میگیرد و جریان دارد. رود فرات که از ییلاق های شرقی ترکیه سرچشمه می گیرد، در شط العرب که به خلیج فارس می ریزد برای اینکه به دجله ملحق شود ازمسیر سوریه و عراق می گذرد.
شاخه های دیگر فرات علاوه بر قره سو و مراد، رودخانه های تخمه ، پری ، چالی و منظور میباشد. ارتفاع در امتداد فرات به طور متوسط برای دشت ها بیش از ۷۶۰ متر و برای ییلاق ها و کوه ها بیش از ۱۵۰۰ متر است. میزان آب بستگی زیادی به باران های زمستانی و ذوب شدن برف های بهاری در کوه ها دارد. جریان آب از مارچ و ژوئن هنگامی که برف در کوه ها به دلیل آب و هوای نیمه گرمسیری قاره ای ذوب می شود، افزایش می یابد (تابستان ها گرم و خشک است ، زمستان ها سرد و برفی) و در ماه های ژوئیه و ژانویه که زیاد نیست کاهش می یابد. این رودخانه در آوریل و می به حداکثر میزان جریان خود می رسد و بیشتر آب خود را از بارش و یخ هایی که در پایان هر زمستان ذوب می شوند ذخیره می کند.
کشاورزی در حاشیه فرات جایگاه مهمی در اقتصاد این منطقه دارد که در زمستان به دلیل یخ زدگی و برف متوقف می شود. ماهیگیری مهمترین منبع درآمدی مردم بومی مناطق اطراف رود فرات میباشد. از ماهیها و سایر حیوانات بومی رودخانه و باتلاقهای اطراف میتوان به ماهی کپور، بزماهی سرخ پلنگی، گربه ماهی، مارماهی خاردار، قورباغه، وزغ و لاک پشت اشاره کرد. در مجاورت رودخانه های منطقه جنگل های بلوط، پسته، نیزارها و گیاهان و درختان متعددی مانند خار شتر ، بید ، صنوبر ، خرما و برخی از گیاهان وحشی رشد می کنند.
- سدهای بنا نهاده شده بر روی رود فرات
- سد کبان ، یکی از بزرگترین سدهای ترکیه است (۲۱۰ متر و بین سالهای ۱۹۶۵ - ۱۹۷۵ میلادی ساخته شده است). سد کاراکایا (۱۷۳ متر) که در سال ۱۹۸۷ میلادی تاسیس شد، سد بیره جیک و سد کارقمیش سایر سدهای پروژه جنوب شرقی منطقه آناتولی میباشند.
- یکی از بزرگترین سد های ترکیه و جهان، در نزدیکی شانلی اورفه ، سد آتاتورک است که بین سالهای ۱۹۸۳ - ۱۹۹۲ میلادی بر روی رودخانه فرات ساخته شده است. تمامی این سدها ، برای تأمین انرژی برق آبی، آب مخصوص آبیاری و کمک به کنترل سیل در این منطقه ساخته شده اند. این سدها دارای دریاچه های بزرگ و مجزا هستند. آب سد آتاتورک از دو تونل موازی به عرض ۶۲/۷متر و طول ۴/۲۶ کیلومتر تشکیل شده و از نزدیکی شهر اورفه عبور می کند و برای آبیاری زمین های کشاورزی در مناطق اورفه - حران ، ماردین - جیلان پینار، سیورک - هیلوان و ماردین بالا استفاده می شود.
- اهمیت تاریخی
- رود های فرات و دجله ، یکی از دو رودخانه ای است که با هم بین النهرین ("منطقه ای بین دو رودخانه") را تشکیل می دهند. رود فرات و همسایه آن رود دجله ، نقش مهمی در توسعه تمدن های آغاز شده از بین النهرین داشتند و آغازگر تاریخ بودند.
- این منطقه محل زندگی سومریان ، آشوریان ، بابلی ها ، امپراتوری پارس و سلسله های مختلفی بود که در آنجا حکمرانی می کردند. اگر حاصلخیزی این زمین ها توسط این رودخانه ها افزایش نمی یافت، این منطقه احتمالاً میزبان چنین تمدن های مهمی نمیشد.
- در حاشیه رودخانه برخی از قدیمی ترین شهرهای منطقه وجود دارد و کسانی که از این منطقه بازدید می کنند قطعاً چندین بار با آب های پیچ در پیچ رودخانه روبرو می شوند.
رودخانه دجله
رودخانه دجله به همراه رود فرات یکی از دو رود بزرگی است که بین النهرین را توصیف می کند. این رودخانه از شمال شرقی آناتولی به جنوب ، از طریق بیابان های سوریه و عربستان عبور کرده و به خلیج فارس می ریزد.
رودخانه دجله ، ۱۹۰۰ کیلومتر طول دارد که ۵۲۳ کیلومتر آن در ترکیه است. این رودخانه از کوههای توروس که در شرق ترکیه واقع هستند حدود ۲۵ کیلومتر با شهر الازیغ و ۳۰ کیلومتر از محل سرچشمه آب رود فرات فاصله دارد. این رودخانه ۴۰ کیلومتر از مرز سوریه و ترکیه را تشکیل می دهد.
ماردین از معدود شهرهایی است که کاملاً در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. این بدان دلیل است که تاریخ و فرهنگ تقریباً از هر سانتی متر این شهر فوران می شود و این منطقه که در کرانه رود دجله هست جایی است که از زمان وقوع تمدن ها محل اصلی آن بوده است.
کل استان شرناق پوشیده از کوههای مرتفع، دره های رودخانه ای عمیق و ییلاق است. همه رودخانه ها در حوزه دجله به هم پیوسته اند و شاخه های رودخانه دجله را تشکیل می دهند. رودخانه های اصلی عبارتند از: قیزیل سو ، هزیل و هابور. به جز بیت الشباب و اولو دره ، بیشتر زمینها شامل پوشش گیاهی می باشد. در جنگل ها بیشتر درختان بلوط وجود دارد.
یکی دیگر از بازوهای مهم رودخانه دجله ، بتمن ، گارزان، بوتان و رودهای بزرگ هابور در ترکیه و زاب بزرگ و زاب کوچک درعراق می باشد. متوسط جریان آب ۳۶۰ متر مکعب در ثانیه است. در اواسط سپتامبر ، جریان آب به دلیل تابستانهای خشک منطقه به ۵۵ متر مکعب کاهش می یابد، به دلیل باران های زمستانی در ماه مارچ ، به ۲ هزار و ۲۶۳ متر مکعب در ثانیه افزایش می یابد و سپس برف در بهار ذوب می شود. طول دجله کوتاه تر از فرات است ، اما از آنجا که رودخانه آب بیشتری حمل می کند، باعث طغیان زیادی به ویژه در سمت عراق می شود.
چندین نیروگاه برق آبی در دجله وجود دارد مانند کرال قیزی (ساخته شده بین سالهای ۱۹۸۵ - ۱۹۹۷) ، بتمن (۱۹۸۶ - ۱۹۹۹) ، دجله (۱۹۸۶ - ۱۹۹۷) و ایلسو (در حال ساخت می باشد). این سدها علاوه بر تولید برق ، آب را برای آبیاری زمین های کشاورزی در منطقه خشک پروژه جنوب شرقی آناتولی نیز تأمین می کنند. همچنین چندین سد در سمت دجله در طرف عراق ساخته شده است و سد موصل به عنوان بزرگترین سد عراق شناخته می شود.
طبق کتاب آفرینش ، دجله (در اینجا هیدکل نامیده می شود) یکی از چهار رودخانه ای بود که رودخانه جاری از باغ بهشت را ترک می کند (آفرینش 2:۱۰). این چهار رودخانه عبارت از فیشون، سیحون، دجله و فرات بودند. در کتاب دانیال نوشته شده که بینش پیامبری حضرت دانیال (دانیل) در نزدیکی رودخانه هیدکل یا همان دجله بوده است (دانیال ۱۰: ۴).
خلفتی، شانلی اورفه
خلفتی یکی از قدیمی ترین شهرک های مسکونی باقی مانده در بین النهرین است و بدون شک یکی از چشمگیرترین مکان هاست. بخش عمده ای از شهر ناشی از تغییرات اقلیمی و مدرنیته شدن زیر آب می باشد. در حالی که بخش اعظمی از تاریخ هنوز در زیر آب دیده می شود، ۲۰ درصد از شهر باستانی روی آب قرار دارد. رود فرات با معماری سنگی خود ، بهشتی پنهان را در زیر سطوح نشان می دهد و زیباترین مکان در این منطقه است. این شهر همچنین به عنوان یکی از بزرگترین "شهرهای گمشده" در جهان شناخته شده است که می توان از آن بازدید کرد، جایی که به معنای واقعی کلمه می توانید تکه هایی از ویرانه ها را ببینید که بر روی امواج در حال حرکت هستند.
در دوره هیتی ها و اورارتو شهرهای باستانی زیادی در حاشیه رود فرات وجود داشته است و زیوگما یکی از آنها بود. نام هر دو رودخانه فرات و دجله در کتاب مقدس انجیل ذکر شده است. یکی از قدیمی ترین نام های فرات پوراتو است و در کتاب آفرینش (آفرینش ۲ صفحات ۱۰ تا ۱۴) به عنوان یکی از چهار رودخانه منشعب از رودخانه ای که از باغ بهشت (جنت) سرچشمه می گیرد ذکر شده است. این چهار رودخانه عبارت از فیشون، سیحون، دجله و فرات بودند.
